Japoński system edukacyjny

 

12345

 

Japonia może obecnie się poszczycić bardzo wysokim poziomem edukacji, która uwarunkowała dynamiczny rozwój gospodarczy i stabilność polityczną kraju. Inwestowanie w szkolnictwo miało dla Japończyków dwa ogromne znaczenia: zarówno na szczeblu państwowym – kraj wyjątkowo dbał przez ostatnie stulecie o system oświaty, który miał wydać efektywną siłę roboczą, zdolną poprowadzić państwo i naród ku modernizacji; jak i na poziomie prywatnym – od wielu lat znalezienie dobrej pracy, zależne jest od szkół, które Japończycy kończą.

Japońska tradycja od wieków nakazywała kierować się dobrem społeczeństwa, przestrzeganiem zasad moralnych, a także przedkładała osiągnięcia grupowe ponad jednostkowymi. Japończycy zawsze wierzyli, że ciężka praca i wytrwałość pozwalają osiągnąć sukces w życiu. W szkołach uczono Japończyków właściwych zachowań społecznych oraz wartości moralnych, które pomagały rozwijać charakter każdej jednostki stanowiącej element większej całości.

Od zamierzchłych czasów Japonia czerpała przykłady z obcych cywilizacji, które potem sprawnie dostosowywała do swoich potrzeb, warunków i kultury. System oficjalnej oświaty powstawał od czasów przejęcia pisma z Chin  około V-VI-go wieku n.e. Chiński system pisma, który potem częściowo przeobrażono, posłużył Japończykom do stworzenia własnych japońskich alfabetów – sylabariuszy. Jednocześnie z kulturą pisania docierały do Japonii wpływy Buddyzmu i Konfucjanizmu. To Konfucjanizm przyniósł do Japonii ideę wartości statusu społecznego, osiągniętego nie przez dobre urodzenie, lecz poprzez wiedzę i sprawdzające ją egzaminy. Idea ta jednak nie była w Japonii realizowana jeszcze przez wiele wieków.

Począwszy od VIII wieku powstawały w Japonii szkoły, w których mogły się uczyć dzieci z rodzin o wysokim statusie społecznym. Stopniowo coraz więcej samurajów i ich dzieci podlegało rozmaitym formom oświaty. Jednak to zakony mnichów buddyjskich stały się pierwszymi i zasadniczymi „placówkami oświatowymi”. W XVI – tym wieku Japonia nawiązała kontakty z niektórymi państwami europejskimi, misjonarzami jezuickimi towarzyszącymi Portugalczykom podczas wypraw handlowych do Japonii. Powstało wiele szkół religijnych. Japończycy zaczęli uczyć się, poza swoim językiem ojczystym, także Łaciny i muzyki zachodniej.

Prawdziwy początek systemu edukacji powszechnej przypada dopiero na okres shogunatu Tokugawa (1600-1868). Za rządów Tokugawa w 1640 roku nakazano wszystkim obcokrajowcom opuścić Japonię, zakazano szerzenia wiary chrześcijańskiej i jakichkolwiek kontaktów z zagranicą. Kraj wszedł w okres niemalże całkowitej izolacji, trwającej około dwóch wieków. Okres ten wykorzystano na rozpowszechnienie oświaty w Japonii. Szkoły kładły nacisk na przekazywanie uczniom wartości zasad moralnych, szacunku dla starszych i ciężkiej pracy. Bez ogromnego rozwoju edukacji w późniejszym okresie Meiji (1868-1912), nie byłby możliwy tak szybki postęp ekonomiczny i społeczny kraju. Władze rządzące chciały jak najszybciej zmodernizować Japonię, aby uniknąć kolonizacji. W 1868 roku Japończycy byli lepiej edukowani niż ludność w wielu krajach zachodnich. 40% mężczyzn i 15% kobiet podlegało rozmaitym formom edukacji. Na początku shogunatu Tokugawa tylko nieliczni Japończycy potrafili czytać i pisać, jednak pod koniec okresu Meiji edukacja była już właściwie powszechna. Rola samuraja zmieniła się z wojownika w zarządcę – administratora, który musiał pobierać nauki z niektórych dziedzin przydatnych mu w nowej sytuacji. Samurajowie zatem studiowali, poza głównymi zasadami moralności i wojskowości, zagadnienia z dziedzin humanistycznych. Główną metodą nauki klasyki konfucjańskiej było zapamiętywanie tekstów, czytanie ich i recytacja. Uczono także arytmetyki i kaligrafii. Większość dzieci samurajów uczęszczała do szkół zakładanych przez zarządców, władających swoimi terytoriami w Japonii (jap. „han” – stąd też nazwa tych szkół: jap. „hankō”). W okresie Restauracji Meiji (1868) na 276-ciu zarządców (jap. „daimyō”) ponad 200-tu założyło szkoły w swoich rejonach. Powstawały w tym czasie także inne szkoły prywatne.

Edukacja „cywilnej ludności” opierała się głównie na uczeniu czytania, pisania, arytmetyki, kaligrafii i użycia liczydeł. Była ona realizowana głównie w tzw. szkołach przyświątynnych (jap. „terakoya”) wywodzących się z wcześniejszych szkół buddyjskich, choć wcale nie miały one już charakteru instytucji religijnych i nie musiały być zlokalizowane w świątyni. Pod koniec okresu shogunatu Tokugawa w Japonii było ponad 14.000 takich szkół.

Po otwarciu granic, wraz z nastaniem nowego okresu w dziejach Japonii (okres Meiji), od 1868 roku edukacja stała się podstawą rozwijającego się nowoczesnego narodu. Miała wtedy miejsce pierwsza w historii Japonii zasadnicza reforma systemu oświaty. Ustanowiono system edukacji powszechnej, która miała pomóc Japończykom „dogonić Zachód”. Specjalni wysłannicy japońscy przywozili z krajów zachodnich wzory decentralizacji oświaty i modele lokalnych zarządów szkolnictwa europejskiego. Do Japonii przyjeżdżało z Zachodu wielu specjalistów, którzy służyli radą we wprowadzaniu w życie reform oświatowych. Zmieniono system obowiązkowej (dla chłopców i dziewcząt) nauki na poziomie podstawowym, trwającej od tej pory sześć lat. Pod koniec XIX wieku 95% dzieci uczęszczało do szkół podstawowych. Do bardzo kosztownych szkół średnich mogły pójść tylko dzieci z rodzin elit społecznych. Było niewiele uniwersytetów państwowych (głównie z silnymi wpływami niemieckimi), a tylko trzy uniwersytety cesarskie przyjmowały w szeregi studentów także kobiety. Mimo, iż kobiety mogły się kształcić także w kolegiach żeńskich, miały utrudniony dostęp do pozostałych form edukacji na poziomie wyższym. Wiele ze szkół wyższych było założonych przez misjonarzy chrześcijańskich, którzy aktywnie przyczyniali się także do upowszechnienia kształcenia dziewcząt w szkołach średnich.

 
 

do góry       1