    
5. Szkolnictwo wyższe
O przyjęciu kandydata do kolegium czy uniwersytetu decydują głównie
wyniki egzaminów wstępnych. Mimo, iż aż 74%
uniwersytetów stanowią uczelnie prywatne, młodzież woli
raczej najbardziej szanowane uniwersytety państwowe.
Wywodzi się to jeszcze z tradycji, wieloletniej
dominacji tych uczelni (takich jak: Tōkyō Daigaku czy
Kyōto Daigaku), z których to wywodzili się przedwojenni
przywódcy japońscy. Poza tym niektórzy pracodawcy na
rynku preferują zatrudnianie młodych ludzi kończących
tylko te najbardziej renomowane uczelnie. Zatem rośnie w
Japonii zależność pomiędzy wyborem szkoły a
możliwościami późniejszego zatrudnienia. Konkurencja na
egzaminach wstępnych do niektórych szkół wyższych
przekracza często możliwości kandydatów i ich rodziców.
Okres egzaminów w marcu nazywany jest terminem: „piekło
egzaminacyjne” (jap. „juken jigoku”). Kandydaci na
uniwersytety państwowe muszą przejść przez dwa egzaminy:
pierwszy – ogólnopaństwowy, drugi – wewnętrzny,
sporządzony przez daną uczelnię. Na niektórych
uczelniach liczba kandydatów jest tak duża, że pierwszy
test służy eliminacji wstępnej. W przypadku wyższych
szkół prywatnych, aplikanci zdają tylko jeden egzamin –
wewnętrzny. Tak silna konkurencja sprawia, że wielu
kandydatom nie udaje się dostać na wymarzone uczelnie.
Mogą oni szukać miejsca w innych szkołach, bądź
przeczekać rok (lub czasem więcej!) do następnych
wiosennych egzaminów. Większość młodzieży wybiera
właśnie tę drugą opcję, stając się „rōninami” – czyli
„bezpańskimi wojownikami” (jap. termin „rōnin” wywodzi
się jeszcze z feudalnego okresu Edo –1600~1868 – kiedy
to mianem tym określało się samurajów, którzy z różnych
przyczyn nie mieli bądź utracili swojego zarządcę: „daimyō”
lub „shoguna”. Co roku pisze się głośno o wspaniałych
historiach „rōninów”, którzy za siódmym czy ósmym razem
dostają sie na wymarzoną uczelnię. Japończycy wysoko
cenią ciężką pracę i determinację w dążeniu do celu. W
1988 roku spośród 560.000 kandydatów do szkół wyższych
40% stanowili „rōninowie”. Dla tych właśnie kandydatów,
którym nie powiodło się na egzaminach wstępnych,
powstały liczne prywatne szkoły przygotowawcze (jap. „yobikō”).
Program nauki przewidziany jest w pełnym wymiarze przez
cały rok, i nastawiony jest na częste, liczne testy i
sprawdziany wiedzy uczniów tak, aby dobrze przygotować
kandydatów do ponownego egzaminu na wyższą uczelnię. W
Japonii doświadczenie bycia „rōninem” jest tak
powszechne, że często mówi się o japońskim systemie
edukacyjnym jako strukturze z zarezerwowanym dodatkowym
rokiem przygotowawczym do egzaminów.
Problem egzaminów wstępnych i proces przyjmowania kandydatów na uczelnie
wyższe stanowią częsty temat debat. Starano się
ujednolicić system egzaminacyjny we wszystkich szkołach
i pozwolić kandydatom próbować zdawać do kilku uczelni w
tym samym roku. Ministerstwo Edukacji nalegało na władze
uczelni, aby te zwiększyły liczbę miejsc dla kandydatów,
oraz aby w procesie rekrutacji kierowały się także
rekomendacjami szkolnymi wydawanymi niektórym uczniom. W
praktyce jednak zmiany te zachodzą bardzo powoli i nie
wszędzie.
5.(a) Uniwersytety
Uniwersytety są na szczycie
hierarchii szkolnictwa wyższego w Japonii. Oferują one
czteroletni program studiów, kończący się przyznaniem
stopnia naukowego bakałarza (jap. „gakushi”);
sześcioletni tok nauki ze stopniem magistra (jap. „shūshi),
lub też dodatkowy – trzyletni kurs dający stopień
doktora (jap. „hakushi”). W przypadku sześcioletnich
kierunków medycznych (wydział medycyny, stomatologii,
weterynarii) nie ma studiów magisterskich, jednak
kandydaci ze stopiniem bakałarza mogą po czteroletnim
kursie otrzymać stopień doktora.
W Japonii są trzy typy
czteroletnich uniwersytetów: państwowe (99), publiczne
(66) – fundowane przez prefektury i miasta, oraz
prywatne. Wśród uczelni państwowych jest University of
Air (jap. „Nippon Hōsō Daigaku”), powstały w 1985 roku,
oferujący program nauki dla dorosłych poprzez audycje
radiowe i telewizyjne. W 2000 roku na 622 wszystkich
uniwersytetów w Japonii przypadało aż 457 uczelni
prywatnych. (patrz tabelka 2.) Do największych uczelni
prywatnych należą Nihon University, Waseda University,
Keiō University i Meiji University. Wśród uczelni
państwowych - największe to wspomniane wcześniej: Tōkyō
University oraz Kyōto University. Ogółem ponad 2 miliony
studentów rocznie kształci się na uniwersytetach. Studia
uniwersyteckie podejmowane są głównie przez mężczyzn,
którzy stanowią około 70% ogólnej liczby studentów
(patrz tabelka 3.). Najbardziej popularnymi kierunkami
studiów były i nadal są: nauki społeczne, biznes, prawo,
rachunkowość, inżynieria, nauki humanistyczne oraz
edukacja.
Jak w całym systemie edukacji,
rok akademicki zaczyna się 1. kwietnia i kończy 31.
marca następnego roku. Liczba obowiązkowych dni nauki to
210, co daje 35 tygodni (bez niedziel). Wakacje letnie
zazwyczaj trwają od połowy lipca do końca sierpnia, choć
szkoły mogą regulować plan wakacji indywidualnie. Ferie
zimowe – to okres końca grudnia i początku stycznia, zaś
wakacje wiosenne zaczynają się z końcem lutego i trwają
do kwietnia, kiedy to zaczyna się nowy rok akademicki.
Przeciętny roczny koszt związany
ze studiami na uczelni państwowej to około 10.000 USD.
Jest to około 20% przeciętnego rocznego dochodu rodziny.
Czesne na uniwersytetach prywatnych jest kilkakrotnie
wyższe niż na uczelniach państwowych. Dodatkowo wpisowe
na uczelnie prywatne to niekiedy kwota przekraczająca
średnie roczne dochody rodziny. Aby wspomóc studentów i
ich rodziców uruchomiono Japoński Fundusz Stypendialny (Japan
Scholarship Association) wspierany przez rząd.
Kobiety stanowią około 30-35%
wszystkich studentów i ich liczba powoli wzrasta.
|
